Điều là cây có lá đơn, nguyên, mọc so le, mặt lá nhẵn, có hình thuổng hay hình quả trứng, đuôi lá hơi tròn, khi trưởng thành lá có chiều dài từ 10-12 cm.

Cây điều nở hoa vào mùa khô, hoa điều rất nhỏ, mọc thành chùm có từ vài chục cho đến hơn 100 hoa trong một chùm tùy giống điều. Trong mỗi chùm hoa có cả hoa đực và hoa cái, số lượng hoa đực rất nhiều chiếm từ 70 - 100% tổng số hoa trong chùm, trong khi đó hoa lưỡng tính chỉ chiếm tỉ lệ rất nhỏ. Hoa đực chỉ có toàn nhị đực nên không có khả năng phát triển thành quả điều. Hoa lưỡng tính và hoa cái mới có khả năng phát triển thành hạt điều.
Quả điều (hạt điều) mọc từng quả riêng rẽ hay thành từng chùm nhỏ, và hình dạng rất giống quả thận. Kích thước và khối lượng của hạt điều ở nước ta có chiều dài trung bình 2,7 cm, chiều rộng 2,0 cm và chiều dày 1,5 cm.

(Nguồn: Sổ tay phân bón- Viện Thổ nhưỡng Nông hóa).

2. Yêu cầu sinh thái của cây điều

Điều là cây tương đối dể tính, có thể phát triển trên nhiều loại đất khác nhau của vùng nhiệt đới. Tuy nhiên, cũng như nhiều loại cây trồng khác, điều cũng có những đòi hỏi cụ thể về điều kiện đất đai và khí hậu.
Cây điều có thể sinh trưởng khi được trồng ở trong phạm vi có vĩ độ từ 25^o Bắc xuống 24^o Nam. Nhưng trong phạm vi từ 15^o Bắc xuống 14^o Nam, ở độ cao dưới 700 mét so với mực nước biển thì cây điều mới sinh trưởng, phát triển bình thường và cho năng suất cao. Điều chịu hạn tốt và thích hợp với các vùng có hai mùa mưa nắng rõ rệt, mùa mưa kéo dài 6-7 tháng với lượng mưa biến động từ 1.000 đến 2.000 mm, mùa khô trùng khớp với mùa ra hoa kết trái của điều là tốt nhất.
Cây điều không chịu được điều kiện sương giá. Nhiệt độ tối thích cho điều sinh trưởng, phát triển và cho năng suất cao ở 20 ^oC đến 27^oC.
Đất trồng điều phải có tầng dày trên 70 cm, thành phần cơ giới nhẹ, thoát nước tốt, độ sâu của mạch nước ngầm phải hơn 2 mét. Điều không đòi hỏi khắt khe về độ phì đất và thích ứng đối với đất có phản ứng chua (pH từ 4,5 - 6,5) (Nguồn: Sổ tay phân bón- Viện Thổ nhưỡng Nông hóa).

Theo Trần Công Khanh và cộng sự ẩm độ tương đối ít ảnh hưởng đế sự sinh trưởng và phát triển của cây điều, tuy nhiên ẩm độ tương đối cao trong thời kỳ ra hoa có thể làm cho bệnh thán thư và bọ xít muỗi gia tăng trong khi đó ẩm độ tương đối thấp kết hợp với gió nóng sẽ gây khô bông và rụng quả non.
Đất trồng điều thích hợp nhất là các loại đất giàu chất hữu cơ, pH từ 6,3 – 7,3 và thoát nước tốt. Cây điều không thích hợp với các loại đất ngập úng, nhiễm phèn, mặn, hay đất có tầng canh tác mỏng (Nguồn: Trần Công Khanh và cộng sự - Cây điều Việt Nam hiện trạng và giải pháp phát triển).

Về đầu trang

Hàm lượng các chất dinh dưỡng trong cây và ngưỡng dinh dưỡng

Kết quả nghiên cứu của Calton và đồng nghiệp về dinh dưỡng của cây điều ở Kenya cho thấy hàm lượng các chất dinh dưỡng đa lượng (N, P, K) trong lá có mối tương quan thuận với năng suất điều. Trong khi đó, mối tương quan giữa năng suất điều với hàm lượng các chất dinh dưỡng trung lượng (Ca, Mg và S) thì không thể hiện rõ. Điều rất mẫn cảm với sự thiếu hụt yếu tố dinh dưỡng vi lượng sắt (Fe) và kẽm (Zn), nhưng khi thừa 2 yếu tố này lại ảnh hưởng bất lợi đến sự phát triển của điều.
Bảng 1 và 2 trình bày hàm lượng các chất dinh dưỡng đa-trung-vi lượng trong lá của những cây điều tốt, năng suất cao, ổn định và những cây điều xấu, năng suất thấp được trồng ở Kenya.

Bảng 1: Hàm lượng các chất dinh dưỡng đa- trung lượng trong lá điều ở Kenya*

Bảng 2: Hàm lượng các chất dinh dưỡng vi lượng trong lá điều ở Kenya*

* Nguồn: Calton và ctv, 1961. (được dẫn bởi Mưandal, R.C.)

Bảng 3: Dinh dưỡng trong lá non và lá trưởng thành của cây điều ở Malaysia

Nguồn: Othmưan, Y. và ctv, 1979.

Khi phân tích thành phần dinh dưỡng trong lá non và lá trưởng thành của cây điều trưởng thành được bón phân đầy đủ, Othmưan, Y. và ctv (1979) đã đi đến kết luận: Hàm lượng N, P và K trong lá non biến động mạnh hơn trong lá trưởng thành. Trong lá non, hàm lượng các yếu tố này cũng cao hơn lá trưởng thành (bảng 3).
Harishkumar, P. và Nagabushanam, S. (1982) nghiên cứu mối quan hệ giữa các phương pháp bón phân khác nhau cho điều ở giai đoạn kinh doanh với hàm lượng các chất dinh dưỡng đa lượng trong lá điều đã chỉ ra rằng: trong thời kỳ đang mang quả, dù áp dụng các phương pháp bón phân khác nhau nhưng vẫn đảm bảo đủ về lượng, tốt về chất thì tình trạng dinh dưỡng của cây điều cũng rất tốt. Thể hiện rõ ở hàm lượng N, P, K trong lá sau khi thu hoạch cao hơn thành phần này trong lá trước khi ra hoa đậu quả (bảng 4).

Bảng 4: Hàm lượng các chất dinh dưỡng đa lượng trong lá điều ở Ấn Độ

Nguồn: Harishukumar và ctv, 1982.

Qua nhiều năm phân tích thành phần dinh dưỡng trong lá vào thời kỳ đang mang quả, ở 3 loại vườn điều (1) vườn sinh trưởng phát triển tốt, năng suất hơn 1.500 kg/ha, (2) vườn trung bình, năng suất từ 1.000-1.500 kg/ha, và (3) vườn xấu, năng suất nhỏ hơn 1.000 kg/ha, được trồng trên đất đỏ bazan và đất xám ở các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và Đông Nam bộ đã thu được kết quả trình bày ở bảng 5 dưới đây.

Bảng 5: Hàm lượng trung bình của một số yếu tố đa lượng trong lá điều

(Nguồn: Sổ tay phân bón – Viện Thổ nhưỡng Nông hóa)

Một số kết quả nghiên cứu ở nước ngoài về dinh dưỡng cho cây điều cho thấy: hàm
lượng N, P₂O₅, K₂O hấp thụ trong một cây điều 30 năm tuổi là (2,58 kg N + 0,76 kg P₂O₅+ 1,26 kg K₂O) trong đó quả và hạt hấp thụ (1,13 kg N + 0,35 kg P₂O₅ + 0,46 kg K₂O) (Mohapatra và cộng sự, 1973).
Hàm lượng N, P, K qua phân tích lá cây điều ở Ấn Độ là: trước khi ra quả (1,41% N, 0,09% P, 0,63% K) và sau khi ra quả (1,49% N, 0,12% P, 0,79% K) (Harshu Kumar và cộng sự, 1982).
Những kết quả nghiên cứu ở các nước trồng điều nổi tiếng ( Ấn Độ, Brazil, Tanzania...) đều khẳng định cây điều phản ứng rất tốt với phân bón, đặc biệt với đạm và lân. Trong khi với kali, các kết quả không rõ và chưa có các nghiên cứu sâu. Trung tâm Nghiên cứu Quốc gia về cây điều ở Karnataka (Ấn Độ) đã xác định công thức phân bón cho cây điều tối thiểu hàng năm 500 N - 120 P₂O₅ - 120 K₂O g/cây/năm, lượng phân được chia đều cho hai lần bón lần một vào đầu mùa mưa và lần hai vào cuối mùa mưa lúc đất có độ ẩm thích hợp nhất.
Theo Mathew Thomas (1982), trong năm thứ nhất cần bón một lượng 84 N-42 P₂O₅ - 42 K₂O g/cây/năm và tăng gấp đôi trong năm thứ hai, cây trưởng thành bón một lượng 250 N - 125 P₂O₅ - 125 K₂O g/cây/năm, những cây cho năng suất nhiều hơn có thể tăng tới 500 g N/cây.
Theo Package of Practices for cashew ICAR 1982, bón phân cụ thể cho cây điều như sau: năm thứ nhất 100 N - 80 P₂O₅, năm thứ hai 200 N - 120 P₂O₅ - 120 K₂O, năm thứ ba 400 N - 120 P₂O₅ - 120 K₂O, năm thứ tư trở đi 500 N - 120 P₂O₅ - 120 K₂O g/cây/năm, một năm chia làm hai lần bón. Lần bón một vào tháng 5, 6 và lần bón hai vào tháng 9, 10.
Liều lượng phân khoáng được khuyến cáo sử dụng cho cây điều ở Ấn Độ
(g/cây/năm): năm thứ nhất 170 N - 40 P₂O₅ - 40 K₂O, năm thứ hai 350 N - 80 P₂O₅ -
80 K₂O, năm thứ ba và năm thứ bốn trở đi 500 N - 125 P₂O₅ - 125 K₂O, từ 15 - 20 năm 750 N - 250 P₂O₅ - 250 K₂O.
Những kết quả nghiên cứu trong nước đã đưa ra khuyến cáo liều lượng N + P₂O₅
+ K₂O bón cho cây điều(gr/gốc/năm): năm thứ nhất (60+20+20), năm thứ hai
(125+30+40), năm thứ ba (200+40+60), từ năm thứ tư trở đi (250+50+75) (Hoàng Chương, Cao Vĩnh Hải, 1998 và Đường Hồng Dật, 1999).
Phân bón cho cây điều KTCB và cây điều kinh doanh gr (N, P₂O₅, K₂O) năm thứ nhất (100-150, 100-150, 60-80), năm thứ hai (200-250, 200-250, 100-150), năm thứ ba (300-350, 300-350, 150-200), từ năm thứ tư trở đi (500-1200, 250-600, 250-600) (Nguyễn Xuân Trường & cộng sự, 2000).
Các kết quả nghiên cứu trên đây đã đóng góp tích cực cho chương trình phát triển cây điều ở Việt Nam trong thời gian qua, tuy nhiên những khuyến cáo về liều lượng phân bón còn mang tính đại trà, chưa gắn với từng vùng sinh thái vốn có những đặc thù khác nhau về điều kiện đất đai, giống và những tiến bộ mới trong kỹ thuật canh tác.

Bảng: Một số đặc điểm hóa học của 2 nhóm đất trồng điều chính ở miền Nam (Tầng 0–40 cm)

Nguồn: Kết quả phân tích của đề tài “Nghiên cứu quy trình kỹ thuật bón phân cân đối cho cây điều trên đất đỏ và đất xám vùng Đông Nam bộ- Phòng NC Khoa học đất, 2005”

Về đầu trang

Thời vụ và khoảng cách trồng

1. Thời vụ trồng điều
Điều có thể trồng bằng hạt, bằng cành chiết, hay ghép trên cây con trong vườn ươm, thời vụ trồng điều tùy thuộc vào từng vùng sinh thái khác nhau. Tuy nhiên, cần trồng điều sau khi mùa mưa bắt đầu được khoảng một tháng, lúc này độ ẩm đất tương đối cao đã bảo đảm cho cây con có thể sống được. Mặt khác, trong suốt mùa mưa, cây điều đã sinh trưởng, phát triển tốt để có thể tồn tại được trong mùa khô kéo dài.
Với các tỉnh Duyên hải miền Trung, mùa mưa thường bắt đầu vào tháng 8 hay 9, vì vậy cây điều cũng nên trồng vào thời điểm này. Với vùng đất dốc thoát nước tốt thì không cần chú ý đến biện pháp thoát nước cho cây con, nhưng cần áp dụng các biện pháp chống xói mòn để bảo vệ đất.
Với các tỉnh Tây Nguyên và Đông Nam bộ thì thời vụ trồng điều có thể từ tháng 6, khi mùa mưa bắt đầu được 1 tháng, cho đến cuối tháng 7 là tốt nhất. Cần chú ý, thoát nước cho điều ở những vùng bị úng ngập ngắn hạn và cần áp dụng các biện pháp chống xói mòn bảo vệ đất ở những vùng đất dốc.
Cần tủ gốc giữ ấm cho đất trong mùa khô bằng rơm rạ, cỏ, rác, ... (có phủ đất chống cháy). Trong năm đầu tiên nếu có điều kiện nên tưới nước để bảo đảm tỉ lệ sống cao.

2. Khoảng cách trồng
Theo Hoàng Chương và Cao Vĩnh Hải (1998) nơi đất xấu, nên trồng khoảng cách 8 m x 8 m (156 cây/ha) và trên đất tốt trồng thưa với khoảng cách 10 m x 10 m (100 cây/ha).
Trương Hồng (2004) đề nghị mật độ trồng điều là 205 cây/ha với khoảng cách 7 m x 7 m hoặc 6 m x 8 m. Với đất xấu và dốc cao có thể trồng dầy hơn, 6 m x 6 m và nên thiết kế trồng theo đường đồng mức hay nanh sấu.
Khảo sát về mật độ trồng điều ở nhiều vùng của nước ta cho thấy: tại một số nơi điều được trồng với khoảng cách 3,5 m x 3,5 m hay 3 m x 4 m nhằm mục đích khai thác tối đa sức sản xuất của đất và thu được năng suất cao trên một đơn vị diện tích ngay từ những năm đầu cho trái. Sau đó tỉa thưa thích hợp với từng giai đoạn phát triển của cây, sao cho khi cây định hình bảo đảm mật độ vườn điều ổn định ở mức 200 đến 210 cây/ha.
Có nhiều vườn điều lại được thiết kế hoàn chỉnh ngay từ ban đầu, dựa vào độ phì và địa hình đất mà có thiết kế khác nhau: đối với những vùng đất xấu, đất có độ dốc lớn thì điều được trồng với mật độ từ 270 đến 280 cây/ha. Có thể trồng theo kiểu ô vuông (6 m x 6 m), hay ô hình chữ nhật ( 5 m x 7 m), hay kiểu nanh sấu. Còn đối với đất tốt có độ dốc nhỏ thì có thể trồng với mật độ thưa hơn từ 200 đến 210 cây, trồng theo ô vuông (7 m x 7 m), ô hình chữ nhật (6 m x 8 m). Tuy nhiên, cần nắm rõ đặc điểm sinh học và yêu cầu sinh thái học của từng giống, dòng điều, đồng thời kết hợp với trình độ thâm canh chăm sóc của người sản xuất mà có thể điều chỉnh mật độ trồng cho thích hợp.
Với các mật độ trồng như trên, khi cây còn chưa khép tán thì cần tận dụng các khoảng đất trống giữa hai hàng điều để trồng các loại cây ngắn ngày khác như các loại đậu đỗ, cây phân xanh... nhằm vừa che phủ bề mặt đất hạn chế xói mòn vừa có thêm thu nhập. Vào mùa khô, tất cả tàn dư của cây trồng xen này nên được dùng để tủ gốc cho điều nhằm duy trì độ ẩm đất cho cây điều trong giai đoạn này. Đồng thời, lượng tàn dư thực vật này cũng là nguồn hữu cơ quan trọng để cải tạo đất trong vườn cây.

Về đầu trang

Tình hình phát triển cây điều trên thế giới và Việt Nam

1. Tình hình phát triển cây điều trên thế giới
Như đã nói, cây điều có nguồn gốc từ Nam Mỹ và lần đầu tiên, vào thế kỷ 16 được người Bồ Đồ Nha mang sang trồng ở Ấn Độ và sau đó là Môzămbic. Từ hai quốc gia này, cây điều đã được di giống đến nhiều nơi trên thế giới. Và ngày nay, cây điều được trồng ở nhiều quốc gia của vùng Nam Mỹ, Đông Phi, Đông Nam Á, Ấn Độ, và úc. Điều được trồng rất ít ở Mỹ, chủ yếu ở phía Nam bang Florida và ở Hawaii.
Nhìn chung, cây điều được phân bố chủ yếu trong vành đai nhiệt đới và được trồng với mục đích thương mại là chính.
Theo số liệu của FAO, năm 1980 chỉ có 19 nước trồng điều nhưng đến năm 2003 đã có hơn 30 nước thuộc vùng nhiệt đới có diện tích điều đã cho thu hoạch. Trong vòng 20 năm trở lại đây, sản lượng hạt điều thô thu hoạch trên thế giới tăng nhanh, năm 1990 toàn thế giới có 1.721.090 ha điều đang ở giai đoạn cho thu hoạch với sản lượng thu được là 731.178 tấn hạt điều thô thì đến năm 2003 đã có hơn 3 triệu ha điều sản xuất hơn 2 triệu tấn hạt điều thô. Trong những năm cuối của thế kỷ 20, những nước có diện tích điều đang ở giai đoạn cho thu hoạch lớn nhất trên thế giới là Ấn Độ (686.000 ha), Bra-xin (651.000 ha), Nigêria (291.000 ha) và Inđônêxia (260.000 ha).
Có hơn 60 quốc gia và lãnh thổ trong năm 2002 đã nhập khẩu hơn 400.000 tấn hạt điều đã qua tinh chế, với giá trị đạt đến hàng trăm triệu đô la Mỹ (FAO, 5/2004). Các nước nhập khẩu nhân hạt điều nhiều nhất là Mỹ, các nước thuộc EU, Ôx-trây-lia, Nhật Bản, các quốc gia châu Âu khác, Trung Quốc,....
Theo số liệu của FAO, diện tích điều cho thu hoạch năm 2004 của 20 nước có diện tích điều lớn nhất vào khoảng 3,1 triệu ha so với 2,1 triệu ha trong năm 1993 (bảng 2 và hình 1). Trong đó, năm nước có diện tích điều đang thu hoạch lớn nhất là Ấn Độ (730 ngàn ha, 23,8%), Brazil (691 ngàn ha, 22,5%), Nigeria (324 ngàn ha, 10,6%), Việt Nam (282 ngàn ha, 9,2%) và Indonesia (260 ngàn ha, 8,5%).
Trong vòng 10 năm qua, sản lượng điều thế giới tăng gấp hơn 2 lần, đạt gần 2 triệu tấn. Trong đó, hai nước có sản lượng lớn nhất là Ấn Độ và Việt Nam.